«Палёт над гняздом зязюлі» Кізі пераклалі на мову. Літаратура на ўік-энд

Культ • Аляксей Знаткевіч
Амаль усе глядзелі фільм «Пралятаючы над гняздом зязюлі», дзе галоўную ролю грае малады Джэк Нікалсан, але ніхто яшчэ не чытаў гэтую кнігу ў перакладзе на беларускую мову. На Ulej.by ужо прайшла палова краудфандынгавай кампаніі на выданне поўнага перакладу рамана Кена Кізі. Таму KYKY друкуе яе урывак, каб вы зразумелі, навошта нам патрэбна сусветная класіка на роднай мове.

– Слухай, што тут такое робіцца? – пытаецца Макмэрфі ў Гардынга.

– Там? А, праўда... Вам пакуль што не пашэнціла. Шкада. Кожнаму чалавеку неабходны такі досьвед, – Гардынг пераплятае пальцы на патыліцы і адкідваецца назад, пазіраючы на дзьверы. – Гэта Шок-Блок, пра які я вам некалі расказваў, дружа, ЭШТ, электрашокавая тэрапія. Гэтых шчасьліўчыкаў там адпраўляюць у бясплатнае касьмічнае падарожжа. Не, калі крыху падумаць, дык яно не зусім бясплатнае. Вы плаціце за паслугу мазгавымі клеткамі замест грошай, а ў кожнага на рахунку цэлыя мільярды мазгавых клетак. Не бяда, калі крыху згубіце.

Гардынг хмурыцца, паглядаючы на самотнага пацыента на лаўцы:

– Выглядае, што сёньня ня вельмі шматлікая кліентура, ня тое, што ў мінулыя часы. Але што паробіш, сэ ля ві, мода прыходзіць і сыходзіць. Баюся, што мы назіраем заняпад ЭШТ. Нашая дарагая галоўная мэдсястра – адна з апошніх дастаткова сьмелых, каб падтрымаць гэтую слаўную фолкнэраўскую традыцыю ў лячэньні ворагаў псыхічнага здароўя: выпальваньне мозгу.

Дзьверы адчыняюцца. Адтуль з гудзеньнем выяжджае каталка, ніхто яе не штурхае, яна заварочвае на двух колах і зьнікае ў калідоры, вывяргаючы дым. Макмэрфі глядзіць, як яны заводзяць усярэдзіну апошняга пацыента і зачыняюць дзьверы.

– Яны што, – Макмэрфі сэкунду прыслухоўваецца, – бяруць туды нейкага байца і запускаюць яму праз чэрап ток?

– Так, калі сьцісла сфармуляваць.

– А на якую халеру?

– Як, для карысьці пацыента, вядома ж. Тут усё робіцца для карысьці пацыента. У вас можа часам ствараецца ўражаньне, бо вы ж пабылі толькі ў нашым аддзяленьні, нібы гэты шпіталь – агромністы мэханізм, які мог бы даволі добра дзейнічаць, калі б яшчэ пацыенты не заміналі, але ж гэта не зусім так. ЭШТ не заўсёды выкарыстоўваюць з мэтай пакараньня, як гэта робіць нашая мэдсястра. Гэта таксама ня чысты садызм з боку пэрсаналу. Некаторым так званым невылечным вярнулі кантакт са сьветам з дапамогай шоку, гэтаксама як некаторым дапамагла лябатамія ці лейкатамія. Лячэньне шокам мае шэраг перавагаў: яно таннае, хуткае, абсалютна бяз болю. Яно проста выклікае прыпадак.

– Што за жыцьцё, – стогне Сэфэлт. – Камусьці даюць пігулкі, каб спыніць прыпадак, а астатнім шок, каб яго выклікаць.

Гардынг нахіляецца наперад, каб патлумачыць для Макмэрфі:

– Вось як гэта пачалося: двое псыхіятраў наведвалі бойню, Бог ведае зь якім вычварнымі мэтамі, і назіралі, як быдла забіваюць ударам молата паміж вачэй. Яны заўважылі, што ня ўсё жывёліны паміраюць: некаторыя падалі на зямлю ў стане, які моцна нагадваў эпілептычныя канвульсіі. «А, зо, я-я, – кажа першы доктар. – Фантасьцішь, тое шьто трэба нашім, паціэнтам – шьтучьны прыпадак!». Яго калега, натуральна ж, пагадзіўся. Было вядома, што чалавек пасьля эпілептычных канвульсіяў нейкі час больш спакойны і міралюбны, і што звышагрэсіўныя пацыенты, зь якімі раней не атрымоўвалася кантакту, былі здольныя пасьля прыпадку на рацыянальную дыскусію. Ніхто ня ведаў чаму, і дагэтуль ня ведаюць. Але было відавочна, што калі справакаваць прыпадак у неэпілептыкаў, гэта можа даць цудоўны вынік. А тут перад імі стаяў чалавек, які рэгулярна выклікаў прыпадкі зь вялікім аплёмбам.

Скэнлан пытаецца, пры чым тут «вялікія пломбы», бо дзядзька ж быў скуралуп з молатам, а не зубны доктар з бормашынай, але Гардынг кажа, што такія заўвагі будзе цалкам ігнараваць, і працягвае тлумачыць.

– Так, там выкарыстоўвалі менавіта молат. І якраз на гэты конт калега меў засьцярогі. Урэшце, чалавек жа не карова. А што калі малаток сьлізгане і зломіць нос? Ці нават ўсе зубы павыбівае? Як яны будуць выкручвацца, бо паслугі дантыста надта ж дарагія? Калі ўжо лупіць чалавека па галаве, трэба нешта больш надзейнае і акуратнае, чым малаток, таму яны ўрэшце вырашылі карыстацца электрычнасьцю.

– Божачкі, а яны не падумалі, што ад гэтага будзе шкода здароўю? Няўжо не было грамадзкіх пратэстаў, тут жа ж мусіў сапраўдны вэрхал падняцца?

– Здаецца, вы не зусім разумееце, як пабудавана нашае грамадзтва, мой дружа; у гэтай краіне калі нешта сапсавалася, дык найхтучэйшы спосаб гэта паправіць лічаць самым лепшым.

Макмэрфі ківае:

– Ух ты! Токам у галаву. Дзядзька, гэта ж як электрычнае крэсла за забойства.

– Прычыны гэтых дзьвюх зьяваў значна больш зьвязаныя міжсобку, чым вы думаеце: і там, і там – лячэньне.

– І ты кажаш, гэта не баліць?

– Я асабіста гарантую. Цалкам бяз болю. Бліск – і ты адразу ж без прытомнасьці. Ніякага газу, ніякіх шпрыцаў ці малаткоў. Абсалютна бяз болю. Але рэч у тым, што ніхто ня хоча другога разу. Вы... мяняецеся. Забываеце нейкія рэчы. Гэта як... – ён прыціскае далоні да скроняў і заплюшчвае вочы – ...нібыта разрад запускае карнавальнае кола вобразаў, эмоцый, успамінаў. Вы ж бачылі такія колы: зазывала бярэ вашыя грошы і націскае кнопку. Жых! Сьвятло, гук, лічбы круцяцца і круцяцца віхурай, і можа ў выніку вы выйграеце, а можа прайграеце, і трэба будзе зноў гуляць. Заплаці дзядзечку за яшчэ адзін пуск, сынку, заплаці, заплаці...

– Спакойней, Гардынг.

Дзьверы адчыняюцца, вывозяць хлопца на каталцы пад прасьцірадлам, а тэхнікі ідуць піць каву. Макмэрфі лахмаціць валасы:

– Нешта ў мяне ўсё гэта ў галаве не ўкладаецца.

– Што гэта? Шокавае лячэньне?

– Ага. Не, ня толькі гэта. Усё тут... – Ён паказвае рукой навокал. – Усё, што тут адбываецца.

Гардынг дакранаецца яму да калена:

– Супакойце свой устурбаваны розум, дружа. Хутчэй за ўсё, вам ня варта пераймацца наконт ЭШТ. Гэта цяпер ня ў модзе і, як лябатамія, выкарыстоўваецца толькі ў выключных выпадках, дзе нішто іншае не дапамагае.

– А лябатамія – гэта калі табе адразаюць кавалак мазгоў?

– Зноў маеце рацыю. Вы ўжо робіцеся вельмі дасьведчаным у прафэсійнай тэрміналёгіі. Так, адразаюць кавалак мозгу. Кастрацыя франтальнай долі. Відаць, калі яна ўжо ня можа адрэзаць паміж ног, дык адрэжа над вачыма.

– Ты пра Брыдэр, так?

– Менавіта.

– Ня думаў, што мэдсястра ў такіх пытаньнях нешта вырашае.

– Яшчэ як.

Замовіць кнігу можна тут.

Заметили ошибку в тексте – выделите её и нажмите Ctrl+Enter

Кто вы: великий князь или крестьянин? Тест на голубую кровь

Культ • редакция KYKY

В последнее время грани между разными социальными группами стерлись настолько, что теперь банкиры тусуются со студентами, чиновники в барах сидят за одними столиками с продавцами и айтишниками, а где-то рядом в одной пробке застрял бизнесмен на «Тесле» и строитель на своем «вольво». Если вам все же хочется выяснить, к какому историческому классу беларусов вы относитесь ментально, проходите этот тест. Но мы вас предупреждаем, результат может вас удивить.