Серада, вечар. У Velcom Cinema закрыты паказ фільма «Унутры сябе». Псіхалагічнай драмы, як заяўлена. Усялякія прыгожыя людзі збіраюцца на папярэдні фуршэт, п'юць шампанскае і (за гэта праз гадзінку я скажу асобны дзякуй) ядуць канапэшкі з часныком. Адусюль чуецца «мастацтва-мастацтва-мастацтва». «Мастацтва-мастацтва-мастацтва». У мяне добры настрой, але крыху хвалююся. Беларускае кiно мне па-глядацку не падабаецца. Раз за разам. І ў нейкім сэнсе я сам сабе надакучыў. Надакучыла не любіць. Хочацца напісаць узнёслую і поўную захаплення рэцэнзію.

Сяджу ў фатэлю і ёрзаю. Фільм пачынаецца, і я разумею, што традыцыя сёння не будзе паламана. Са старта героі пачынаюць выкарыстоўваюць адзін аднаго, каб увесці мяне ў курс справы. Як гэта выглядае? Ну як размова двух шызікаў, якія з сур'ёзным выглядам і падрабязна расказваюць адзін аднаму тое, што кожны з іх ведае. Каб глядач таксама ведаў.

Я сцэнараў ніколі не пісаў, але падазраю, што на адпаведных курсах ёсць цэлы кол, якім выкладчык перфарыруе студэнтаў за такія хібы. Дыялогі мяне не ўразілі. Героі любяць казаць строга па чарзе. Акуратна заканчваюць свае думкі. А яшчэ ў кожнага персанажа свой набор моўных парадыгмаў: адзін увесь час нярвуецца, другая сюсюкаецца, трэці элегантна іранізуе і г.д. І ўсе сюсюканні, нерваванні і ірінізіраванні я ўжо чуў у іншых фільмах. Сто разоў. Амаль слова ў слова.

Ладна. Сюжэт.

Малады і дынамічна развіты фатограф Максім атрымлівае замову (у мэсэнджэры) на тэрміновыя здымкі вакна на вуліцы Ракаўская. Ракаўская, дарэчы – адзінае, што на слых звязвае фільм з нашай краінай. І нават імёны нейкія такія – на продаж. Каверыны, Мітрафанавы і проста Юрыі Сяргеевічы… Ну дык вось. Нават не патэлефанаваўшы кліенту (давер 100 лвл!), Максім ляціць на Ракаўскую і там, у вакне, здымае сцэну забойства. Але на праяўленай плёнцы ніякага забойства ён знайсці не можа. Ну і вось яна – завязачка. А далей пачынаюцца загадкі, інтрыгі, міліцыя. Канец спойлера.

Я памятаю зніклыя трупы і ў савецкім кіно. Не бяды. Але з гэтага фільма я памятаю і ўсё астатняе, праўда, не памятаю, адкуль. Глядзіце. Модны фатограф, які на першых секундах фільма фоткае прынцэску з розных бакоў. Бачыў. Усе гэтыя вязаныя тоўстыя ўтульныя швэдары, джынсы і пухавікі, як у рэкламках Велкома. Бачыў. Як знерваваны герой выжырае таблеткі адразу з каробачкі, запракідваючы галаву. Бачыў. І  дыялогі пра «– Давай куда-нибудь уедем! – Хорошо, я сдам последний заказ, и поедем в Венецию». Бачыў. Чуў. Як вяртаючыся дадому герой адразу налівае сабе бухла ў квадратны келіх. Бачыў. І як муж і жонка, толькі пераступіўшы парог, хапаюцца за вінныя фужэры – бачыў. І як псіхолага знаходзяць у бары, а ён нешта піша ў нататнік – бачыў. І як да яго ў бары падыходзіць уедлівы мент. Бачыў. І як мент адразу важка кідае бармэну «Віскі!». Бачыў. Зарплату беларускага мянта не бачыў, а астатняе – бачыў.

І пасля як мент сыходзіць, грукаючы келіхам аб стойку і, канечне, не плаціць. Бачыў-бачыў. Маму галоўнага героя ў дурдоме і яе неміргаючыя вочы, накіраваныя ў бездань. Бачыў. І як пасля сыходу героя – да маці пагарэльцамі кідаюцца дактары, невядома навошта і каб зрабіць невядома што. Бачыў. І як раз'юшаны герой зрывае са сцяны фота ў раме і разбівае – бачыў. І як ён рэжа руку бачыў, і як кроў на падлогу бяжыць. Бачыў. І як герой у пэўны момант ні ў чым не вінаватым людзям крычыць «Вон! Все пошли вон!» Бачыў. І як жонка героя кажа яму: «Я собираю вещи, мне надо пожить одной». Бачыў. Тут, праўда, ёсць нюанс. Па сюжэце героя збіраюцца запакаваць настолькі надоўга, што адной жонка застанецца і без выезда, і без збора рэчаў. Але ну ладна. Бачыў. Міліцыянта, які сядзіць на лавачцы і п’е з бутэлькі, прыхаванай папяровым пакетам. Бачыў.

Я усё гэта бачыў. У амерыканскіх фільмах. А яшчэ ў расійскіх фільмах, якія хочуць быць амерыканскімі фільмамі як бы пра Расію. Нібыта, яны як бы ў Расіі, але праблемы ў іх – як у ЗША. Як настаўніку сто баксаў да заўтра пазычыць на новыя кеды. Ну, такое.

Там пасля паказа, дарэчы, нейкая дзевачка паўгадзіны завывала пра тое, што «спасіба вам, дарагія мае, што вы не паказалі беларускую праўду, вот эту вот месцячковасць і беднасць і што беларускі міліцыянер не зможа нават звязацца з інтэрполам, а што ён можа і тое і гэтае. Спасіба вам, што вы паказалі художэсьцвеннуюю! Художэсьцвенную праўду!» Мяне на гэтым моманце, карацей, ледзь не вырвала. Але паколькі я прыкінуў, што нават з вышыні апошняга шэрагу, дзе я сяджу, да дзевачкі не дабіць, то і не стаў.

Але пра «художэсьцвенную праўду» я бы крыху пагаварыў.

Мастацкая праўда у нашым выпадку – гэта самы звычайны сорам з аднаго боку і няўменне аддзядяць сваё уласнае ад усяго наогул. Зараз патлумачу. Скажам, вось ты здымаеш Менск як набор гігантскіх лофтаў і пустых кавярняў, пафасных бараў і дарагіх катэджаў – навошта? Каб паказаць мастацкую праўду? Сур’ёзна? І ў чым прыкол? Для чаго паказваць Мінск як лофты? Для чаго шукаць кавярню, як «у іх»? Я думаю, што ёсць прасцейшае тлумачэнне.

Проста ўсе гэтыя вобразы ўжо гатовыя. І над імі не трэба думаць. Іранічны і важны мент. Скамянелая мамаша ў дурцы. Пяшчотная жоначка і адкрыты харошы хлопец з аголеным нервам унутры. Пратаганіст наш.

Лофты. Шырокія вуліцы, халодныя колеры, кавярні і столікі каля агромных вокнаў, за якімі бездань мегаполіса. Усё – безасабовае і па вялікім рахунку безыменнае. І вуліцай Ракаўская мяне не падкупіць.

Такі фільм можна было зняць пра акупацыю і засяленне Мінска марсіянамі, расіянамі, робатамі-андроідамі. Кім заўгодна. Непатрэнбнае закрэсліць. Безасабовыя людзі ў безасабовым пейзажы. Зразумеце мяне правільна, я не заклікаю наляпіць арнамент на беларускае кіно. Проста яно так само атрымліваецца. Людзі, якія нешта пішуць, здымаюць, малююць – яны укладваюць мясцовае міжволі. І яно заўсёды бачна. Вось кніжка франуза. Вось кіно новазеландца. Вось англіскі раман. А калі яно не так, то за гэтым стаіць нейкае адмысловае намаганне.

І ў мяне пытанне: для чаго вы намагаліся?

Калі табе не цікава траціць час, каб паказаць унікальнасць прасторы, ў якой ты жывеш, яе разыначку, альбо калі ты проста не можаш і не бачыш – то ты траціш час, каб знайсці ў сваёй унікальнай прасторы універсальнае і шаблоннае. Так яно, бясспрэчна, прасцей. Так што вердыкт мой непрафесійны такі: гэта Лега ад кінематографа. Набраны са штампаваных дэталек штампаваны сюжэт.

З улікам таго, што фільм здымалі за 12 дзён, да актораў асаблівых прэтэнзіяў няма. Яны прафесіяналы, але іх ролі не вымагалі мастацтва, яны вымагалі рамесніцтва. А з рамесніцтвам, як і з дызайнам, у Беларусі праблема заўсёды адна: ты ўвесь час баішся, што за ўказаны бюджэт не зрабіў адпаведную колькасць дызайнерскіх адзінак. І вось ты як бы кажаш: паглядзіце, колькі дызайна я панарабіў за вашы грошы. Магу і яшчэ болей – у парадку дэманстрацыі лаяльнасці.

Карацей вось і з акторскай ігрой тут такое: паглядзіце, колькі я прадэманстраваў эмацыйных усплёскаў і акторскіх элементаў за адзінку часу. Норм. Але я люблю, калі меней, а не болей.

А яшчэ ў гэтым кіно зашмат гукаў. Адзінае чаго не чуваць – рыпення чалавечых суставаў. І вельмі шмат непатрэбных агульных планаў. Неба, вуліца, вуліца, неба. Праз гэта нават такая кароткая гісторыя выглядае рыхлаватай і нерытмічнай. Карацей, гэты фільм можна глядзець, а можна і не глядзець. Прычым і ў простым, і ў пераносным сэнсах. На яго можна пайсці ў кіно, а можна і не пайсці. Вам можа і спадабацца, а можа і не спадабацца. А калі яго будуць паказваць па тэлеку – вы можаце глядзець у экран, а можаце і не глядзець, а проста слухаць. Бо гэта такое кіно, у якім вам усё раскажуць самі героі падчас сваіх немудрагелістых дыялогаў. Каб вы па шаблонных фразах шаблонных герояў не прапусцілі шаблонны сюжэт.