Беларускі паэт, празаік і палітык Уладзімір Някляеў напісаў паэму «Вайна, якой няма» — ён апублікаваў яе ў фэйсбук, а мы вырашылі паказаць яе вам.
Сонца над Токіа. А над Нью-Ёркам — агні.
Каваю пахне Парыж, а Стамбул — пахлавою.
Ціха плывуць над зямлёю апошнія мірныя дні.
Перад апошняй сусветнай вайною.
Марш Мендэльсона ў палацы Манака гучыць,
Правіцца баль, на вяселлі гуляе паўсвета,
Соладка п’ецца віно, але ўсё-ткі на вуснах гарчыць —
Перад апошняй вайною апошняе лета.
У Ватыкане моліцца Папа за мір,
У Аль-Хараме малітвы над храмам, як ветразі,
Ніл працякае, як вечна ён цёк, праз Каір —
Ды ўжо паціху вада чырванее пры беразе.
Ціша над Крэвам, дзе лес поўны спелых суніц,
Але ўзгулі бамбавозы над замкам над Крэўскім —
І асыпаюцца ягады, падаюць кнігі з паліц:
Дантэ з Шэкспірам і Ніцшэ з Ф.М.Дастаеўскім.
Колькі прарокаў! І ўсе — пра канец. Пра сыход.
Піфія ў Дэльфах. Ісая і Аўдзій. І Ванга.
Вось і танцуе Дэтройт свой апошні факстрот,
І Аргенціна танцуе апошняе танга.
Бліскае срэбрам на рынку Пусана луска,
Заўтра ўжо сейнеры выйсці не з могуць на ловы,
Новы «Лятучы галандзец» — крэйсер «Масква»
Сёння ўваходзіць ва Ўсходняе мора… Сталёва
Бліскаюць лодкі падводныя там, дзе кіты
Шляхам адвечным плывуць, дзе гарэзяць дэльфіны...
Піфія з Дэльфаў! Прарочыла гэта не ты!
І не Ісая прарочыў. Кроў Украіны!
Можна прарочыць такое, калі звар’яцець,
І калі ўбачыць, ступіўшы за ўсе небасхілы,
Як перад смерцю ўкраінскай красуецца руская смерць
Каля магілы.
На піраміды Егіпта цярушыцца вечнасці пыл.
Сцёрта чытаецца надпіс на фіўскіх грабніцах:
«Жні, што пасееў!» — і ўзносяцца прахам з магіл
Дзеці і ўнукі, якім ужо не нарадзіцца.
А ў рэстаранах, у барах і пабах, ва ўсіх кабарэ,
Дзе куртызанка Еўропа спявае і грае,
Break. Перапынак. Бо жах куртызанку бярэ:
Божая Маці ў яе на руках памірае.
Быў просты шлях. Я рушыў наўскасяк. Да надпісу на бронзавай скрыжалі:
«Шляхі жыцця і смерці аніяк не супадаюць. Але тут супалі».
«Дзе гэта тут?..». Быў надпіс: «На судзе».
Ён сам з’явіўся з неадкуль. З-пад спуду.
Ён плыў па бронзе, быццам па вадзе.
«А дзе той суд?» І надпіс быў: «Паўсюду».
Палі палалі за маёй спіной, гарэлі гарады перада мною,
Усё наўкол мяне было вайной, апроч вайны, што не была вайною.
Шлях ад Дабра да Зла паклаўся недарма.
Па ім яна прыйшла — вайна, якой няма.
З абодвух-двух бакоў забітыя сыны
І плач сірот і ўдоў, але няма вайны.
Няма людскіх пакут, крыві, што як вада...
Але ёсць Божы суд, калі няма суда.
Вінаваты, прыйшоў я на суд, сеў адзін на судовую лаву.
«Тут занята, — сказалі мне. Тут судзяць Пыху, Гардэчу і Славу».
«Славу судзяць? За што?..». Спакушала ваяроў і тыранаў яна.
Пасялілася ў свеце здаўна і крывавіла меч Ганібала,
Тамерлана і Кіра мячы, прымушала галовы сячы,
Чым іх болей — тым большая слава.
Паўставала жахліва, крывава — за Атылам, Мурадам, Вардой.
Поўных пыхі і поўных гардэчы, што прайшлі са сваёю ардой,
Быццам смерч, па шляхах чалавечых, што спяшалі ў крыві па калена,
Пасяваючы попел і тлен, ад сцен Рыма да сцен Карфагена,
Каб руінамі стаў Карфаген!
Я жыву, бо я жыць прывык. Нават мёртвыя хочуць жыць.
Ды сядзіць ува мне, як цвік, непрадыхна, бы ў горле косць:
Чым такімі быць, як мы ёсць, можа, лепей зусім не быць?
Дымны смерч на зямлёй усклубіўся. Ён узнёс да нябёс Карфаген.
На калені я ўпаў. Памаліўся. Перад смерчам падняўся з кален.
Пацямнела яго палавіна, прасвятлела другая — паміж
У чырвоным узнікла жанчына, на грудзях абдымаючы крыж.
Я зірнуў ёй у твар — што за рысы! Ад анёла і ад сатаны!
Што за вочы ў яе! Як у рысі! І спажыву шукалі яны.
«Ты чаму пакарала нявінных? – Я спытаўся. – Ты смерць? Ты вайна?»
«Пакараецца ўсё, што павінна пакарацца!» – сказала яна.
І ў вачах яе вузка-рысіных палыхнула! Мяне апякло!
І сказала яна: «Я Расія. Я — што будзе. І я — што было.
Я ў канцы векавечнага шляху І ў пачатку. Як смерць у жыцці.
Ну ўцячы ад мяне, не сыйсці ані зверу, ні рыбе, ні птаху!
Аніколі — ні ўдзень і ні ўночы. Анікому — дакуль ён жыве,
З майго шляху нікуды не збочыць, ці ляціць ён, ці йдзе, ці плыве!».
Быў дзень, як ноч, і ноч была, як дзень. Я заблукаў.
І Ўкраіны цень паўстаў перада мною і за мной,
І па баках — Тарасавай гарой.
Той цень сказаў, прамовіла гара:
«Ці любіш ты мяне, ці ненавідзеш,
Куды ні йдзеш ты — прыйдзеш да Дняпра.
Куды ні збочыш — да Ўкраіны прыйдзеш.
Як дзень да ночы — і як ноч да дня».
Я стаў перад гарою: «Украіна!
Калі мы нават крэўная радня —
Не тут мой Днепр. Не тут мая Айчына».
І неба над Дняпром абрынуў гром:
«Дзе б ні была рака тваёй Айчыны,
З дабром прыйшоў ты — вернешся з дабром,
Прыйшоў са злом — назад няма сцяжыны».
«А калі я паміж дабра і зла?»
І рэхам грому ўчуў я: «Летуценні...»
І кругам мне дарога пралягла —
Вакол гары цераз чатыры цені.
З ценю чацвёртага выйшаў і сеў на паром.
Плыў па Дняпры, а пасля яшчэ плыў за Дняпром.
Там, дзе пралегла мяжа паміж злом і дабром,
Хата мая. Мой бацькоўскі. Мой дзедаўскі дом.
Там я вярнуўся дахаты. А хата гарыць.
Трое братоў на падворку. І першы крычыць:
«Ці да Масквы нам туліцца і ласціцца — ці нам не быць!»
Ласціцца дрэва да полымя. Хата гарыць.
Жыта за хатай агонь накрывае. І сад...
«Косы і вілы вастрыце!» — крычыць трэці брат.
Сталі браты мае косы і вілы вастрыць.
Востраць і востраць. А хата гарыць і гарыць.
Брат мой другі, што маўчаў, як на камені крыж,
Кінуўся паміж братамі і мною, паміж
Злом і дабром, цераз Кіеў, Маскву і Арду,
Вёдры схапіў і пабег скрозь агонь па ваду...
Пралятае апалены вецер цераз Крэва, Ашмяны, Смаргонь...
Мая хата стаіць ва ўсім свеце — ва ўсім свеце палае агонь.
Як зямля гэты свет яшчэ носіць? Як трывае ягоны цяжар?
Не касцы поле жытняе косяць — поле жытняе косіць пажар.
Косіць неба маланкамі Божа, і чытаюцца знакі Яго:
«Той, хто выжыве, той пераможа!» Але хто пераможа каго?
Сонца згасае — і цемра ўкрывае Карпаты
Саванам чорным. Над ім — памінальныя зоркі.
Разам спачылі пад імі ахвяры і каты,
Прахам і попелам сталі і эльфы, і оркі.
Вечнасць над імі толькі здавалася вечнай,
Сшытай каметамі, шляхам рассыпанай Млечным,
Небам, якое з бяздоння ў бяздонне плыве...
Вечнасць cама не жыве.
Сэнс яе страчаны, не разгаданая мэта –
І на пагоркі Карпатаў з вяршыняў Тыбета,
Потым туды, дзе Сахара, і дзе Калыма,
Хваляй апошняй цячэ перасохлая Лета —
Вечнасці болей няма.